MOTOCYKLOWA BOŚNIA I HERCEGOWINA – esencja Bałkanów, a może Mała Jugosławia

Dzień tranzytowy, do przejechania sporo kilometrów drogami szybkiego ruchu i lokalnymi. Wyjazd możliwie wcześnie rano spod wybranego w okolicach hotelu/zajazdu (gdzie uczestnicy z dalszych miejsc w Polsce będą mogli dojechać wcześniej i spędzić noc przed podróżą). Wieczorem zorganizowana kolacja powitalna i integracyjna dla Uczestników, z rozdaniem pakietów powitalnych.

Ruszamy o 8:30, zaraz po śniadaniu. Po około 5 godzinach jazdy drogami Węgier i Chorwacji wjeżdżamy do BiH. Zapomniane osady z czasów osmańskich… Kilka kilometrów od przygranicznego Velika Kladuša znajduje się ukryta w zalesionych wzgórzach osada Bužim, z średniowiecznym zamkiem wybudowanym do ochrony przez Turkami, a paradoksalnie użytkowany przez Turków po jego zdobyciu do wypadów na północ. Pod zamkiem unikat w Bośni – drewniany meczet muzułmański najprawdopodobniej z pierwszej połowy XIX wieku, który cudem przetrwał wszystkie wojenne zawieruchy maglujące tą okolicę.  

Zmierzamy w kierunku miasta Bihać (gdzie zatrzymamy się na noc), a w drodze jeszcze jedno miejsce tematycznie związane z zamkami i warowniami w tej części Bośni – Ostrožac. Dobrze zachowana twierdza ma długość około 250 metrów. Najstarsze wzmianki o warowni pochodzą z końca XIIIw. Na terenie twierdzy znajduje się pałac rodziny jednego z właścicieli twierdzy – von Berksów, zbudowany na początku XX wieku.

Późnym popołudniem dojedziemy do Bihać, które poza tym, że przyciąga kilkoma ciekawymi zabytkami, to przede wszystkim jest skojarzone z raftingiem na rzece Unie. Centrum miasta rozciąga się na dwóch brzegach rwącej, nieregularnej, szerokiej na 30 metrów rzeki. Malowniczości miejscu dodają małe wysepki na rzece, na niektóre z nich prowadzą kładki dla pieszych. Tutaj zatrzymamy się na noc.

Ruszamy 8:30 po śniadaniu. Zmierzamy w kierunku przyrodniczej perełki – Parku Narodowego Una, najmłodszego z parków narodowych BiH, założonym w 2008 roku.. Zdecydowanie mniejszy, ale i mniej skomercjalizowany od sąsiada w Chorwacji – Parku Jezior Plitwickich. Jego główną atrakcją są dwie dziewiczo dzikie rzeki–Una i Unac, z całą ich wodną otoczką – kanionami, wodospadami i progami wodnymi. Raj dla wędkarzy i miłośników raftingu.

Przejedziemy jego skrajem i w jego granicach, podążając drogą R408, zbaczając na drogę szutrową tuż za miejscowością Orašac (GPS: 44.6247517, 16.068650), kierując się na parking wzdłuż rzeki Una. Tutaj zostawimy pojazdy i spędzimy około 2 godzin w parku.

Po spacerze w parku i o ile nie udało nam się napić kawy, zrobimy to jadąc dalej na południe, w zakolu rzeki Una, w jednym z lokalnych barów, może przy Starym Mieście Ostrovica, gdzie zatrzymamy się na opcjonalny i niedługi postój kawowy, wchłaniając jeszcze klimat otoczenia.

Wczesnym popołudniem powinniśmy dotrzeć do Mostaru, aby jeszcze w świetle słońca i później, po jego zachodzie nacieszyć się widokiem XVI-wiecznego Starego Mostu i sąsiadującej starówki miasta. To światowej sławy zabytek, wpisany na listę UNESCO, wybudowany za czasów panowania Imperium Osmańskiego, przez kolejne wieki był symbolem pojednania Wschodu z Zachodem, chrześcijaństwa z islamem. Zniszczony za czasów wojny bośniackiej w 1993 roku, odbudowany zaraz po jej zakończeniu.

W drodze, o ile czas pozwoli, przejedziemy uliczkami miasteczka Livno, którego niewątpliwym atutem jest malownicze położenie wśród łagodnych wzgórz, kilka dobrze zachowanych zabytków (meczety, tradycyjna wieża zegarowa „sahat kula”, cerkiew prawosławna i kościół katolicki) i śródziemnomorski klimat. 

Niewiele kilometrów do przejechania, a dzień bardzo intensywny. 

Ok. 10 km od Mostaru zlokalizowana jest dawna turecka „kasaba” (małe prowincjonalne miasteczko). Obok pozostałości po Imperium Osmańskim – 2 meczety i łaźnia – pamiątka z czasów przedtureckich w postaci ruin średniowiecznego zamku. Bugaj jednak to przede wszystkim wywierzysko rzeki Buny, nad którym turecki zakon derwiszów zbudował „tekija” – klasztor. To dla tej atrakcji miasto nawiedzają setki turystów w sezonie, miejsce z listy TOP10 w BiH, nie może zostać i przez nas pominięte.

Stąd pojedziemy do Medjugorie — wioski pielgrzymów i parafii rzymsko-katolickiej, gdzie 24 czerwca 1981 r. mały miejsce rzekome objawienia Matki Bożej, a od tego czasu również ponad 600 udokumentowanych uzdrowień. Objawienia nie zostały oficjalnie uznane przez Kościół i Watykan. Mimo to Medjugorie jest ważnym miejscem pielgrzymkowym. My zatrzymamy się w tam na krótką chwilę, by zaspokoić zwykłą ciekawość, a być może dla niektórych z nas będzie to coś więcej….

Zmierzając do Medjugorie przystaniemy przy XVI-wiecznym Monasterze Žitomislić, który przez wieki był ważnym miejscem dla duchowości i kultury okolicy – działała tu słynna szkoła przepisywania ksiąg, później seminarium duchowne, a także biblioteka z cennymi zbiorami. W świątyni mnisi zgromadzili wiele ikon o niemałym znaczeniu artystycznym. Niestety kompleks został zniszczony i rozgrabiony podczas II wojny światowej i wojny jugosłowiańskiej. Obecnie jest odbudowany.

Główny punktem dzisiejszego programu zdaje się będą jednak Wodospady Kravica na rzece Trebižat. Spędzimy tutaj dłuższą chwilę, relaksując się w otoczeniu fantastycznych form przyrody.

Stąd pojedziemy przez Popovo Polje (podłużną, spaloną słońcem kotlinę o płaskim dnie) do Neum – miasta i kurortu nadmorskiego na skrawku ziemi stanowiącej wąski pas dostępu Bośni i Hercegowiny do Adriatyku. Będzie, jak w Chorwacji, a stąd przecież „rzut beretem” do Dalmacji… 

Jesteśmy nad morzem, więc dzisiaj startujemy nieco później, bo o 9:00.

Pierwszym i bardzo krótkim przystankiem będzie Cmentarz w Radimlji – nekropolia XV i XVI-wiecznych nagrobków i jak głoszą epitafia na płytach, w ziemi pochowani zostali członkowie rodu Hraben-Milaradowić, którzy w tamtych czasach władali okolicami Mostaru, Stolacu i Popova. Tego typu miejsca spotkać można także w Serbii, Czarnogórze oraz Chorwacji, natomiast tutaj unikatowa jest ich liczba – aż 133. Wszystkie tego typu skupiska nagrobków zostały w 2016 roku wpisane na Listę Dziedzictwa UNESCO.

Kierując się do naszego głównego punktu dzisiejszego programu – Trebinje, leżącym w części Republiki Serbskiej – przejedziemy przez  Stolac, z jednym z najciekawszych zespołów zabytkowych w BiH. Położone malowniczo nad Bregavą, przy drodze łączącej Mostar z Trebinja. Sprawiając niezbyt zachęcające wrażenie (zniszczone w czasie wojny w 1993 roku), skrywa w obrębie granic pozostałości kilku ciekawych zabytków z czasów głównie osmańskich (łaźnia, meczety, ciekawy most, twierdza) i poczuć można tutaj klimat prowincjonalnej tureckiej „kasaby”, przesiąkniętej wpływami śródziemnomorskimi.

Na około 5 km przed naszym miejscem docelowym jeszcze jedno ciekawe -Monaster Zaśnięcia Matki Bożej w Tvrdoš – i jedno z ważniejszych dla wyznawców prawosławia w BiH. Położony nad brzegiem rzeki Trebišnjica, otoczony pięknymi winoroślami i sadami, XVI-wieczny monastyr, wybudowany najprawdopodobniej na fundamentach poprzedniej świątyni chrześcijańskiej z IV-VI w. , zachwyca wielowiekową tradycją winiarską. Tutejsi mnisi znani są z produkcji własnego wina i rakiji, które można nabyć w sklepie z pamiątkami przy parkingu. W winnicy przyklasztornej, w XV-wiecznej kamiennej piwnicy składowane są stuletnie dębowe beczki. Winiarnia Tvrdoš i jej złoto-zwycięskie wina produkowane przez mnichów cieszą się doskonałą opinią wśród sommelierów. To właśnie „Grand Reserve Vranac” z Piwnic Wina w Tvrdoš (Twardoszach) zdobył złoty medal podczas najbardziej prestiżowych Nagród Światowego Wina Decanter 2018.

Wczesnym popołudniem powinniśmy dojechać do Trebinje – miasta słońca, wina i olbrzymich platanów. Najdalej na wschód kotliny Popovo Polje – otoczonej nasłonecznionymi wzgórzami – położone miasto nie zachwyca, jak inne, zabytkami (za wyjątkiem XVI-wiecznego mostu Arslanagicia). Jest miasteczkiem klimatycznym, spokojnym, miasteczkiem winiarskim, w którym czas płynie powoli.

Tutaj zostaniemy na dzisiejszą noc. organizując kolację z winem w jednej z miejscowych winiarni.

Nie tracimy czasu na zbyt długie spanie, ruszamy po śniadaniu o 8:30.

Przed nami spory odcinek, nieco ponad 300 km, w drodze dwa ważne miejsca – Park Narodowy Sutjeska i Višegrad z XVI-wiecznym mostem Mehmeda Paszy Sokolovicia wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obydwa miejsca leżą w Republice Serbskiej. Dzień zakończymy w stolicy kraju – Sarajewie, gdzie okiem nie sięgnąć tam mnóstwo atrakcji.

Jadąc drogą z Trebinje do Višegradu przejeżdżać będziemy przez najstarszy na terenie BiH Park Narodowy Sutjeska. Utworzony na obszarze obejmującym masywy górskie ze szczytami powyżej 2000 m.n.p.m, otaczające ze wszystkich stron dolinę rzeki Sutjeska. Zatrzymamy się w pobliżu wizytówki parku – niezwykle ekspresyjnego betonowego pomnika, zaprojektowanego i wybudowanego w czasach Jugosławii, w 1971 r. ku czci poległym i upamiętnieniu bitwy stoczonej z Niemcami w 1943 r. przez oddziały partyzanckie Tito.

W Višegradzie zobaczymy jego największą atrakcję – most, zbudowany w latach 70-tych XVI wieku. Zaprojektowany przez jednego z najsłynniejszych architektów Imperium Osmańskiego – Mimara Koca Sinana, a ufundowany przez wielkiego wezyra Mehmed Pasza Sokolović.  Most ma długość około 180 m i podparty jest na 11 łukach/przęsłach rozpiętych na 11-15 metrów. 

Stąd ruszamy do Sarajewa, stolicy BiH, gdzie spędzimy 2 najbliższe noce, a z pewnością nie wystarczyłyby i 2 najbliższe tygodnie.

Pełen długi dzień w stolicy Bośni i Hercegowiny bez ścisłego planu! Dzień relaksu, odpoczynku, lub dla niektórych dzień swobody i wyzwolenia spod bezwzględnej dyscypliny organizacyjnej 🙂 . 

Każdy tutaj coś znajdzie dla siebie. Samo Sarajewo dostarczy mnóstwa atrakcji, wśród nich warto rozważyć eksplorowanie z wykorzystaniem podpowiedzi miejsc:

• Žuta tabija (Żółty Bastion) i jedna z najlepszych panoram miasta
• Bijela Tabija – stary fort znajdujący się na wysokości 667 m
• Inat Kuća – Przekorny Dom przenoszony dwukrotnie (cegła po cegle) na przeciwległe strony rzeki
• Sebilj- studnia i ostatni fragment wodociągu zbudowanego w XVI w.
• Baščaršija – turecki bazar z tradycyjnymi warsztatami rzemieślniczymi w wąskich uliczkach, sukiennicami oraz restauracjami
• Muzeum Olimpijskie
• Ilidža Thermal Riviera – kompleks z basenami termalnymi
• Kolejka na Trebević
• The War Childhood Museum
• Tunel Spasa
• Vrelo Bosne
• Rimski most

Dla tych, którzy chcieliby udać się za miasto dwie propozycje i dwa przeciwne kierunki (w obydwu przypadkach rezerwacje musimy przygotować wcześniej, więc Uczestnicy zainteresowani powinni złożyć deklaracje wyjazdu przed rozpoczęciem imprezy):

• oddalone o ok. 70km na południe miasto Konjic ze Starym Mostem na Neretwie, uważanym za połączenie Bośni z Hercegowiną, stąd też wyjeżdżają wycieczki do supertajnego bunkra Tito – ukrytego kilka kilometrów na południe od miasta i 280 metrów pod powierzchnią ziemi, ogromnego kompleksu przeciwatomowego mogącego chronić 350 osób przez 6 miesięcy, budowanego przez Tito w pełnej tajemnicy przez ponad 26 lat 
• oddalone o ok. 125 km na północ Centrum Pamięci Srebrenica – Potočari  

Do dyspozycji Uczestników pozostaje pilot, który pomoże zorganizować dzień wg indywidualnych preferencji. W planie dnia spacer po Sarajewie z przewodnikiem.

Kierunek północ, tak… To już kierunek powrotny, a w drodze jeszcze sporo Bośni i Hercegowiny.

Przemieszczamy się w stronę Jajce, które samo reklamuje się jako „muzeum pod gołym niebem”, a slogan wydaje się mieć pokrycie – zachowały się tutaj ponad 22 cenne zabytki. Zabudowa starego miasta malowniczo zdobi zachodni stok wzgórza, podcięty urwistym brzeg rzeki Vrbas, do której 23 metrowym wodospadem z hukiem wpada Pliva, tworząc niezwykłą atrakcję przyrodniczą.

Do pokonania (w zależności, które z miejsc odwiedzimy, a które pominiemy) około 200-330 km. Pojedziemy malowniczymi drogami, zaliczając w drodze kolejne miejscowości, zamki, meczety, mosty i żywe muzea. A na liście ciekawych miejsc „po drodze” mamy:

• Konjic i Bunkier marszałka Tito
• Madgaj – położone nad Bosną miasto z zamkiem XV-wiecznym, usytuowanym na stromej skale nad rzeką, kilkadziesiąt metrów poniżej zamku meczet Jusufa-paszy z 1560 roku.
• Travnik – z Malowanym Meczetem, muzeum/domem pisarza Ivo Andrić, twierdzą, wartkim strumieniem, nazywane „Małym Sarajewem”. W mieście znajduje się wszystko, co kojarzyć się może z Bośnią i Hercegowiną, obraz kraju w pigułce
• Vranduk – niewielkie miasteczko malowniczo położone na wzgórzu w zakolu rzeki Bosny, która zawija w tym miejscu o  prawie 180 stopni, a na szczycie wzgórza – zamek

W Jajce żegnamy na chwilkę Bośnię federacyjną – jedną z dwóch republik wchodzących w skład tego samego państwa. W planie dopołudniowe zwiedzanie Jajce i okolic. Jajce to ważny ośrodek turystyczny w północnej BiH– to tutaj znajdują się pozostałości starożytnej świątyni Mitry, ruiny fortecy i szczątki obwarowań średniowiecznych, romańska dzwonnica oraz katakumby z kryptą królewską z XV wieku. Najbardziej znaną atrakcją turystyczną miasta jest 23-metrowy wodospad łączący rzeki Vrbas i Pliva. W mieście znajdują się ruiny romańskiego kościoła Św. Marii oraz wzniesiona obok dzwonnica św. Łukasza – miejsce koronacji ostatniego króla Bośni Stjepana Tomasevica. Po zdobyciu Jajce przez Turków, kościół zmienił się w meczet, który spłonął w 1832 r. nigdy nie odbudowany. Na wysokości prawie 500 m.n.p.m, z murami obronnymi o długości 1300 metrów stoi twierdza obronna, rozbudowana przez Turków.

Stąd, wczesnym popołudniem, niespiesznie ruszamy w kierunku ostatniego punku naszej przygody – tu się wszystko zaczęło i tutaj się kończy – żegnamy Bośnię i Hercegowinę w Bihać. Zorganizowana kolacja pożegnalna w otoczeniu najnowszej, a niechlubnej dla cywilizowanej  ludzkości historii…

Dzień powrotny tranzytowy, do przejechania sporo kilometrów drogami szybkiego ruchu i lokalnymi. Możliwe, że część uczestników zdecyduje się odłączyć i skierować na przedłużony urlop do Chorwacji. CI, którzy wracają ruszają w grupie pod opieką pilota w kierunku na północ. Wyjazd możliwie wcześnie rano. Wieczorem pogaduchy przy piwie.

Ostatni dzień i przejazd tranzytowy. Startujemy indywidualnie i w podgrupach, w zależności od miejsc docelowych, do których zmierzają Uczestnicy. Pożegnaliśmy się na wczorajszej kolacji, dziś już tylko serdeczne uściski w punktach rozłąki i przyjazne machnięcia na rozjazdach dróg.

Do zobaczenia gdzieś w trasie, może na kolejnych zorganizowanych wakacjach motocyklowych. LWG