Świat się kurczy, acz nadal wyjazdy poza cywilizowaną Europę powinny być planowane z możliwie dużym wyprzedzeniem i NIGDY nie wyruszamy nieprzygotowani, zwłaszcza medycznie. Brak odpowiedniego przygotowania jest często przyczyną wielu problemów, a do tych przewlekłych i często nieprzewidywalnych w skutkach zaliczyć trzeba zdrowotne.
NA DŁUGO PRZED WYJAZDEM…
Przygotowanie medyczne (a może właściwszym byłoby określenie: zdrowotne, kondycyjne, odpornościowe) do wypraw podróżniczych, czy też nawet – uznawanych za bardziej przewidywalne i bezpieczne – turystycznych wymaga planowania z wielotygodniowym wyprzedzeniem. Wymaga tego przede wszystkim nasz organizm, który adoptuje się, uodparnia i przygotowuje do nowych zagrożeń ze sporą inercją.
Konsultacja u lekarza medycyny podróży – kiedy i jak?
Nie później niż 8 tygodni (dwa miesiące) przed datą planowanego wyjazdu konieczna jest konsultacja lekarska – w przypadku wyjazdu do krajów strefy tropikalnej – w punkcie medycyny podróży, lub u lekarza prowadzącego pierwszego kontaktu, który pokieruje nas dalej, oceniając potrzeby. Niezależnie od wyboru poradni – przed wizytą w niej należy zgromadzić, a podczas wizyty przekazać wszelkie informacje, które mogą być potrzebne lekarzowi do zaproponowania właściwej profilaktyki, w szczególności informacje o przebytych chorobach, chorobach przewlekłych, wcześniej aplikowanych szczepieniach, przyjmowanych lekach, alergiach itp.
Istotną informacją dla lekarza konsultującego będzie oczywiście lista miejsc (krajów i regionów), do których udajemy się w czasie podróży…. Tak – regiony będą bardzo ważne przy ocenie zagrożeń występującymi tam chorobami, np. malarii, dla której występuje konieczność przeprowadzenia profilaktyki przeciwmalarycznej.
Zachowanie minimum ośmiotygodniowego terminu konsultacji i ewentualnych szczepień (jeśli wymagane w wyniku przeprowadzonej konsultacji medycznej) są bardzo istotne, ze względu na okres niezbędny do uzyskania odpowiedniej odporności przez nasz organizm, który dla większości szczepień wynosi minimum 6 tygodni.
Gdzie szukać informacji o szczepieniach?
Referencyjną w tematyce jest strona Głównego Inspektoratu Sanitarnego. Tutaj znajdziemy niemal wszystkie niezbędne informacje dotyczące zagrożeń i szczepień.
Przegląd informacji najlepiej rozpocząć od sytuacji epidemiologicznej kraju/regionu, do którego się udajemy. Informacje podstawowe znajdziemy w zakładce „wypoczynek -> bezpieczne podróżowanie” .
Najczęściej stosowane szczepienia w podróżach (odpowiednio do zagrożeń występujących w miejscu podróży i wskazań lekarza prowadzącego, opartych również o wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia WHO https://www.who.int) dotyczą chorób:
- żółta gorączka,
- dur brzuszny,
- wirusowe zapalenie wątroby typu A,
- choroba meningokokowe,
- kleszczowe zapalenie mózgu,
- japońskie zapalenie mózgu,
- wścieklizna
Szczepienie przeciwko żółtej gorączce jest szczepieniem wymaganym (obowiązkowym) przy wjeździe do niektórych krajów strefy tropikalnej, przede wszystkim Afryki i Ameryki Południowej! W tych krajach obowiązkową jest Międzynarodowa Książeczka Szczepień (tzw. żółta książeczka), której zapisy, zgodnie z międzynarodowymi przepisami zdrowotnymi, stanowią potwierdzenie posiadania wymaganych szczepień. Wykonanie pozostałych szczepień jest dokumentowane przez lekarza w Międzynarodowej Książeczce Szczepień wyłącznie na wniosek pacjenta.
Wykaz szczegółowy punktów (z adresami i kontaktami), w których można wykonać szczepienia przed wyjazdem za granicę znajduje się w zakładce „wypoczynek -> szczepienia dla podróżujących”
Nieco dodatkowych informacji również na: https://medycynatropikalna.pl/szczepienia
Żółta Książeczka Szczepień (International Certificate of Vaccination) – co to takiego?
Międzynarodowa Książeczka Szczepień (tzw. żółta książeczka szczepień) wydawana jest w punkcie szczepień, lub u lekarza medycyny podróży. Zawiera adnotacje przyjętych szczepień wraz z datą kolejnej dawki przypominającej. Stanowi wymagany dokument w niektórych krajach Afryki i Ameryki Południowej oraz pomocniczy w pozostałych, który obok paszportu, powinien stanowić obowiązkowe wyposażenie każdego podróżnika.
SZCZEPIENIA OBOWIĄZKOWE…
Niektóre kraje wymagają szczepień od przyjezdnych, pod rygorem zakazu wjazdu, również tranzytowego.
W jakich krajach i jakie szczepienia obowiązkowe?
Większość krajów Afryki położonych poniżej Sahary oraz część krajów w Ameryce Środkowej i Południowej wymaga OBLIGATORYJNIE WAŻNEGO SZCZEPIENIA PRZECIWKO ŻÓŁTEJ FEBRZE (zwanej ŻÓŁTĄ GORĄCZKA), a szczepienie należy mieć obowiązkowo odnotowane w tzw. żółtej książeczce szczepień (International Certificate of Vaccination).
Niektóre kraje (np. Australia, Tajlandia, Wietnam, Laos, Indie, Honduras) wymagają szczepienia przeciwko żółtej febrze wówczas, gdy przyjezdny przebywał na terenie, gdzie żółta febra występuje.
Podróże do Arabii Saudyjskiej, Gambii i Libii wymagają OBOWIĄZKOWEGO ZASZCZEPIENIA NA MENINGOKOKI, a szczepienie należy mieć obowiązkowo odnotowane w tzw. żółtej książeczce szczepień (International Certificate of Vaccination).
Publikowana lista obowiązkowych szczepień dla kraju/regionu ulega aktualizacjom co pewien czas, dlatego konieczne jest jej sprawdzenie przed każdą, planowaną podróżą (sprawdzaj na Bezpieczne Podróżowanie).
SZCZEPIENIA ZALECANE…
Nie wszystkie szczepienia są obowiązkowe. Część stanowi wyłącznie zalecenie, acz są jednocześnie bezpieczną i skuteczną metodą przed chorobami zakaźnymi, które w Polsce nie występują bądź zdarzają się niezwykle rzadko, a zachorowanie na nie grozi poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, często długotrwałą hospitalizacją.
Ponieważ wybór szczepień uzupełniających wymaga oceny charakteru podróży, podejmowanych aktywności oraz kondycji organizmu, niezbędnym jest konsultacja z lekarzem medycyny podróży.
WYSTĘPUJĄCE CHOROBY I ICH CHARAKTERYSTYKA…
Żółta febra / Żółta gorączka
Choroba wirusowa przenoszona przez komary. Początkowe objawy, jak w przypadku grypy: występuje gorączka, dreszcze, bóle mięśni, osłabienie, nudności i wymioty, zażółcenie skóry i spojówek. Większość chorych przechodzi żółtą gorączkę w postaci łagodnej. Zdarza się, że przy ciężkim przebiegu choroby, dochodzi do uszkodzenia nerek i wątroby, zaburzeń krzepnięcia krwi i krwawienie do przewodu pokarmowego. W najgorszym przypadku choroba prowadzi do śmierci.
Najskuteczniejszą formą ochrony przed wirusem jest szczepionka. Pełna ochrona następuje 10 dni po zaszczepieniu. Jedna dawka daje ochronę na całe życie, jednak u części osób może być konieczne powtórzenie szczepienia po 10 latach.
W rejonach występowania choroby (Afryka oraz Ameryka Środkowa i Południowa) zalecane jest stosowanie środków odstraszających komary, moskitier oraz odpowiedniego ubioru okrywającego wszystkie części ciała.
Zakażenie meningokokowe
Meningokoki to bakterie, które powodują groźne inwazyjne zakażenie, do którego dochodzi drogą kropelkową. Choroba przebiega najczęściej, jako sepsa meningokokowa (zakażenie krwi z ciężkimi objawami ze strony wielu narządów) lub meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Objawy to silne bóle głowy, gorączka, nudności, wymioty, światłowstręt, przeczulica słuchowa, wybroczyny skórne. Często u jednego chorego występują jednocześnie objawy sepsy i zapalenia opon.
W zapobieganiu chorobie meningokokowej najważniejszą rolę odgrywa szczepienia profilaktyczne. W leczeniu kluczowe jest jak najszybsze włączenie odpowiednich antybiotyków.
Menigokoki występują powszechnie na całym świecie, zwłaszcza w dużych skupiskach ludzkich. Obszarem epidemicznym jest obszar Afryki Subsaharyjskiej tzw. „pas meningokokowy” (od Senegalu do Etiopii). Podróż w te rejony niesie duże ryzyko zachorowania, zwłaszcza w porze suchej od listopada do czerwca. Częste zachorowania występują również na Bliskim Wschodzie (np. w Arabii Saudyjskiej wśród muzułmańskich pielgrzymów).
Wirusowe zapalenie wątroby typu A
Wirusowe zapalenie wątroby typu A, tzw. żółtaczka pokarmowa, jest chorobą przekazywaną drogą „brudnych rąk”. Do zakażenia dochodzi najczęściej przez kontakt z zakażoną wodą, lodem, pożywieniem niepoddanym obróbce termicznej. Wirus WZW A przenoszony jest także poprzez kontakty seksualne.
Objawami są ból stawów, ból gardła, ból brzucha, nudności, wymioty, gorączka, osłabienie, biegunka, brak apetytu, żółtaczka, świąd skóry, ciemny mocz, odbarwiony kał.
W zapobieganiu chorobie najważniejszą rolę odgrywa przestrzeganie zasad higieny oraz szczepienia profilaktyczne.
Choroba występuje na całym świecie, ale największą liczbę przypadków wirusowego zapalania wątroby odnotowuje się w krajach Ameryki Południowej, Azji Południowo-Wschodniej oraz Afryki.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B
Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B dochodzi drogą krwiopochodną lub poprzez kontakt z innymi wydzielinami ciała (np. nasieniem). W przypadku podróżników szczególne ryzyko związane jest z ewentualnymi procedurami medycznymi lub innymi zabiegami (np. tatuaż, akupunktura). Wirus WZW B przenoszony jest także poprzez kontakty seksualne.
Profilaktyka opiera się na stosowaniu szczepień ochronnych oraz unikaniu kontaktu ze skażoną krwią.
WZW typu B występuje na całym świecie, większość przewlekłych nosicieli mieszka głównie w Azji i w Afryce.
Dur brzuszny (tyfus)
Jest to choroba zakaźna przewodu pokarmowego, wywoływana przez bakterie. Źródłem zakażenia jest woda i żywność zanieczyszczone wydalinami osób chorych i nosicieli. Bakteria występuje jedynie u ludzi. Ryzyko zakażenia pojawia się głównie w rejonach o niskim poziomie higieny w przygotowywaniu i podawaniu posiłków.
Objawami są narastające osłabienie, stany podgorączkowe, a później wysoka gorączka. Mogą również wystąpić biegunka, zaparcia, bóle brzucha oraz różowo-czerwona wysypka. Wraz z postępowaniem choroby dochodzi do uszkodzenia błon przewodu pokarmowego i istnieje ryzyko powstania perforacji.
Dur brzuszny można leczyć antybiotykami, jednak najskuteczniejszą formą ochrony przed chorobą jest szczepienie połączone z przestrzeganiem zasad higieny.
Dur brzuszny występuje na całym świecie, lecz najczęściej w krajach Azji Południowej (m.in. w Indiach, Nepalu, Bangladeszu, Pakistanie i na Sri Lance), Azji Południowo-Wschodniej (m.in. w Tajlandii, Malezji, Indonezji, Wietnamie), w Ameryce Środkowej i Południowej (m.in w Peru), oraz Afryce Północnej i Wschodniej (m.in. w Kenii i Tanzanii).
Japońskie zapalenie mózgu
Choroba wywołana wirusem przenoszonym przez komary – powoduje zaburzenia neurologiczne. Wirus może być przyczyną obrzęku mózgu i doprowadzić do fizycznej lub psychicznej niepełnosprawności, może nawet dojść do trwałego uszkodzenia mózgu.
Choroby można uniknąć poprzez szczepienie. U podróżników ryzyko zachorowania jest niskie, jednak o podaniu szczepionki decyduje lekarz z pacjentem na podstawie oceny konkretnej destynacji i pory roku. Szczyt zachorowań na japońskie zapalenie mózgu pojawia się w lecie i jesienią. Skuteczną metodą ograniczenia ryzyka choroby jest ochrona przed ugryzieniami komarów, tj. stosowanie odstraszaczy, moskitier, odpowiedniego stroju itp.
Zachorowania występują w Azji Południowo-Wschodniej i na zachodnim Pacyfiku. W Azji stanowi najczęstszą przyczynę zapalenia mózgu. Rejonami o największym ryzyku są regiony wiejskie, rolnicze, często w okolicach pól ryżowych.
Cholera
Ostra choroba biegunkowa wywołana przez bakterie. Do zakażenia dochodzi poprzez spożycie wody lub żywności zanieczyszczonych kałem osób chorych oraz nieprzestrzeganie zasad higieny.
Objawy choroby takie jak bardzo intensywne i wodniste biegunki, wymioty, silne kurcze mięśniowe mogą prowadzić do niebezpiecznych powikłań np. gwałtownego odwodnienia, które może prowadzić do ostrej niewydolności nerek, poważnych zaburzeń elektrolitycznych i zgonu.
Skuteczną formą profilaktyki jest szczepienie połączone z przestrzeganiem zasad higieny podczas podróży. Najwięcej zachorowań na cholerę występuje w Afryce, Ameryce Południowej i Środkowej.
Wścieklizna
Wirusowa choroba układu nerwowego, która w przypadku pojawienia się objawów prowadzi do zgonu. Do zakażenia człowieka dochodzi przez kontakt bezpośredni (pogryzienie lub oślinienie skóry przez chore zwierzę). Głównym źródłem zakażenia są psy, koty, nietoperze, dzikie drapieżniki. Chory człowiek jest zakaźny dla otoczenia.
Wstępnymi objawami zarażenia są gorączka, bóle głowy, ogólne złe samopoczucie, uczucie drętwienia i mrowienia w obrębie rany, nudności, halucynacje. Po kilku dniach dochodzi do rozwoju pełnoobjawowej choroby: mimowolnych skurczów mięśni, ślinotoku, światłowstrętu, wodowstrętu, napadów agresji i drgawek. Zazwyczaj śmierć występuje w ciągu kilku dni od objawów.
U podróżników ważne jest unikanie kontaktu ze zwierzętami, zwłaszcza dzikimi, bezpańskimi. W niektórych sytuacjach, w zależności od rejonu i charakteru podróży lekarz uznać może, iż wskazane jest wykonanie szczepienia przeciw wściekliźnie.
Wścieklizna występuje na całym świecie, najwięcej przypadków zanotowano w krajach Azji (Indie, Afganistan, Pakistan, Bangladesz, Nepal, Birma, Kambodża), Afryce (Demokratyczna Republika Konga, Burkina Faso, Niger, Nigeria, Etiopia, Somalia, Kenia, Tanzania, Mozambik), Ameryce Środkowej i Południowej.
Denga
Denga to choroba wywoływana przez wirus rozprzestrzeniający się przez ukąszenia komarów. Gatunek komara, który przenosi wirus dengi, żeruje w ciągu dnia i nocy, często w obszarach miejskich. Denga nie występuje na obszarach powyżej 1500 m n.p.m. Obecnie nie ma szczepionki i leku zapobiegającego.
Objawami są gorączka, ból głowy, nudności, wymioty, wysypka, ból oczu, stawów oraz mięśni. Dolegliwości mogą utrzymywać się do 2 tygodni, ale zazwyczaj kończą się w ciągu tygodnia. W ciężkich przypadkach pojawiają się silne bóle brzucha, nawracające wymioty, a nawet krwawienie z nosa lub dziąseł.
Przeciwdziałanie tej chorobie polega na ochronie przed ukąszeniami komarów, a więc m.in. na stosowaniu odstraszaczy, spaniu pod moskitierami, noszeniu odpowiedniego ubioru tj koszul i spodni z długimi rękawami i nogawkami oraz sprawdzaniu pomieszczeń pod kątem obecności owadów, zwłaszcza bezpośrednio przed snem.
Największe ryzyko zachorowania dotyczy podróżujących udających się do Afryki, Ameryki Środkowej i Południowej, części Karaibów, Azji, Australii oraz wysp Pacyfiku.
Więcej o chorobach tropikalnych pod linkiem: https://medycynatropikalna.pl
Malaria
Malaria (polska nazwa zimnica) jest chorobą pasożytniczą wywoływaną u ludzi przez pięć gatunków zarodźców, którymi zarażają się komary. Do zachorowania na malarię u człowieka dochodzi najczęściej w wyniku ukłucia przez samice komarów.
Malaria występuje w ponad stu krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej, a ryzyko zachorowania zwiększa się w porze deszczowej.
Przebieg choroby jest gwałtowny, a jej symptomy pojawiają się w ciągu 7-30 dni od zakażenia (w niektórych przypadkach mogą one wystąpić nawet po roku). Malaria zwykle objawia się gorączką, osłabieniem, bólem głowy, mięśni i stawów. W krótkim czasie może doprowadzić do poważnych powikłań, np. niewydolności nerek.
Nie ma na nią szczepionki! Najważniejszym warunkiem zmniejszającym ryzyko zachorowania na malarię jest unikanie ukąszeń komarów tj. stosowanie odstraszaczy, odpowiedni strój (długie rękawy i nogawki, skarpety, pełne buty) oraz sprawdzanie pomieszczeń, w których zamierzamy spędzić noc. W nocy na terenach malarycznych koniecznie używać należy moskitier.
Sporą pomocą zwiększającą odporność na zachorowanie jest przyjmowanie leków eliminujących wprowadzone zarodźce, czyli profilaktyka przeciwmalaryczna.
Przed wyjazdem należy na podstawie konkretnej destynacji skonsultować z lekarzem konieczność rozpoczęcia profilaktyki przeciwmalarycznej. Lek przeciwmalaryczny powinien być w każdym przypadku dobrany indywidualnie i przepisany przez lekarza. Zazwyczaj profilaktykę farmakologiczną należy rozpocząć 1-2 dni przed podróżą, kontynuować codziennie o tej samej porze oraz 7 dni po powrocie.
Więcej informacji:
