„Za dwadzieścia lat bardziej będziesz żałował tego, czego nie zrobiłeś, niż tego, co zrobiłeś. Więc odwiąż liny, opuść bezpieczną przystań. Złap w żagle pomyślne wiatry. Podróżuj, śnij, odkrywaj”

ZAMEK-SOBIEN-PANORAMA

W drodze do Bieszczad na weekend – Podkarpackie Trójmiasto (cz. 3 – SANOK)

Nazywane Bramą Bieszczad, położone w dolinie Sanu, w Kotlinie Sanockiej, wchodzi w skład powiatu sanockiego, jest także siedzibą gminy wiejskiej Sanok, jednak do niej nie należy. Z pozostałymi ośrodkami Podkarpackiego Trójmiasta łączy go DK28.

MAPA-PODKARPACKIE-TROJMIASTO

Sanok jest jednym z najdalej wysuniętych na południowy wschód ośrodków miejskich Polski, z rozwiniętym przemysłem chemicznym. Powiat sanocki wraz z krośnieńskim jest jednym z najstarszych ośrodków górnictwa naftowego na świecie, rafineria oraz kopalnie ropy naftowej istniały tu przed rokiem 1884.

SANOK

Sanok (pełna nazwa Królewskie Wolne Miasto Sanok) to miasto powiatowe w województwie podkarpackim.

Wg raportu Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk z 2017 roku Sanok zajął niechlubne, bo szóste miejsce na liście 122 miast, którym grozi zapaść społeczno-kulturalna. Sanok znalazł się w grupie miast z nasilającymi się problemami społeczno-ekonomicznymi. Jest jedną z aglomeracji kryzysowych, w których następuje silne tracenie funkcji i występuje skrajnie zła sytuacja społeczno-gospodarcza. Główne kłopoty to narastające problemy społeczne, np. patologie, brak pracy i spadek liczby ludności, głównie osób młodych, starzenie się lokalnego społeczeństwa.

Czyżby piękne miasto SANOK umierało?

Historia w kilku zdaniach…

Już w połowie XII w. w miejscu obecnego miasta znajdował się gród obronny i ważny ośrodek administracyjny, którego rolę pełnił przez kolejne wieki. Z tego też okresu pochodzą najstarsze wzmianki pisemne o Sanoku.

W pierwszej połowie XIV w., za czasów przynależności do Rusi Halickiej, Sanok otrzymał przywilej lokacyjny na „prawie magdeburskim”, a po przyłączeniu Rusi Halickiej do Polski Kazimierz Wielki potwierdził w 1366 prawa miejskie Sanoka. W tym czasie w sanockim zamku miał siedzibę urząd grodzki  i ziemski, ze starostą na czele. W mieście działały również sądy: grodzki, ziemski i wyższy sąd prawa niemieckiego dla całej Ziemi Sanockiej. W tym samym stuleciu dokonano staraniem Mikołaja Wolskiego, przebudowy istniejącego, gotyckiego zamku, na panujący wówczas styl renesansowy.

W sanockim kościele farnym brał ślub Władysław Jagiełło z Elżbietą Granows w 1417 r. Przy kościele istniała szkoła parafialna, do której uczęszczali synowie mieszczan sanockich i okolicznej szlachty, z których liczni studiowali później na Uniwersytecie Jagiellońskim. Najwięksi z nich to: Grzegorz z Sanoka wybitny humanista oraz Jan Grodek – dziewięciokrotny rektor Uniwersytety Jagiellońskiego w latach 1540-1552.

Sanok stanowił uposażenie wdowie królowych, stąd też przez wiele lat po śmierci Władysława Jagiełły zamieszkiwała w sanockim zamku ostatnia jego żona –  Zofia Holszańska. Zaś o zasługach królowej Bony dla miasta świadczy włączenie herbu Sforzów (wąż połykający Saracena) do herbu miasta.

Okres od połowy XIV w. do połowy XVI w. uchodzą za najpomyślniejsze w dziejach miasta.

Od końca XVI w. rozpoczął się powolny upadek Sanoka. Przyczyniły się do tego w dużej mierze pożary, z których największy – w 1566 r. zniszczył miasto tak dalece, że ocalał jedynie zamek, kościół franciszkanów, 5 domów i górne przedmieście. Tak miasto „wegetowało” prawie do połowy XIX w.

Ok. 1845 r. powstał w Sanoku kotlarski warsztat rzemieślniczy założony przez Walentego Lipińskiego i Mateusza Beksińskiego. W roku 1886 został on przemianowany na zakład przemysłowy. Kazimierz Lipiński (syn Walentego)  założył w kilka lat później Pierwsze Galicyjskie Towarzystwo Budowy Maszyn i Wagonów w Sanoku i w latach 1894-95 przystąpił do budowy  fabryki na terenie dzielnicy Posada Olchowska. Tradycje tej właśnie fabryki kultywuje obecnie Sanocka  Fabryka Autobusów „Autosan”.

W okresie pierwszej wojny światowej Sanok znacznie ucierpiał w wyniku działań wojennych oraz epidemii cholery. II wojna przyniosła miastu również spore zniszczenia, szczególnie w przemyśle. Dla Sanoka trwała ona jednak dłużej niż do czasu wyparcia oddziałów niemieckich. Przybrała charakter wojny domowej pomiędzy ukraińskim podziemiem a oddziałami MO, SB i Wojska Polskiego. Trwała ona do 1948 r. Niosła za sobą spustoszenie i zniszczenia wsi Ziemi Sanockiej. Jej ostatnim dramatycznym akordem była „Akcja Wisła” przesiedlająca ukraińskojęzyczną ludność sanocczyzny na ziemie odzyskane.

 

Atrakcje w Sanoku i okolicy…

MAPA-SANOK-OKOLICE

W samym Sanoku mnóstwo zachowanych obiektów wartych obejrzenia, największe skupisko historii na małym obszarze to z pewnością Stary Rynek.

 

  • Rynek i Stary Ratusz…

Jednym z najpiękniejszych budynków starego rynku jest niewątpliwie XVIII w. ratusz miejski.

Został wybudowany przez władze austriackie w miejsce dawnego drewnianego ratusza, wybudowanego po pożarze w roku 1756 i wspomnianym po lustracji w 1766. Ten drewniany ratusz o dwóch kondygnacjach przeznaczony był dla sądów miejskich, propinacji i rzeźników, spłonął w 1782.

Obecny wygląd jest efektem remontu z lat trzydziestych XX w. Centralną część ratusza wieńczy zegar, wykonany w Pradze, a uruchomiony 1 lutego 1906 r.

Podczas ostatniego remontu dokonanego w 2007 r. mechanizm zamieniono na nowy zachowując poprzedni jako eksponat. Na szczycie lewego skrzydła widnieje herb miasta, na prawym zaś godło państwowe, według wzoru z lat trzydziestych. Obecnie ma tu siedzibę Urząd Stanu Cywilnego oraz różne instytucje, punkty handlowe i usługowe.

Fundamenty starszego ratusza sanockiego, który spłonął w 1680 r., odkryto podczas prac archeologicznych prowadzonych na Rynku, podczas jego przebudowy. Po położeniu nowej nawierzchni zarys fundamentów oznaczono kostką w innym kolorze, niż otaczająca ją nawierzchnia.

 

Tuż obok kościół i klasztor oo. Franciszkanów. Zbudowany w latach 1632-40, barokowy, później przebudowywany. We wnętrzu późnobarokowe ołtarze oraz cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej. W ołtarzu głównym znajduje się krzyż z II połowy XVII w. Cenny jest również siedemnastowieczny obraz św. Antoniego, znajdujący się w prawym ołtarzu bocznym. Polichromie zdobiące wnętrze wykonane przez Władysława Lisowskiego pochodzą z lat trzydziestych, dwudziestego stulecia.

 

Cały Stary Rynek to jeden wielki zabytek, o któym możnaby pisać laboraty. Zainteresowani znajdą mnóstwo materiałów na temat każdego budynku, ja skupiam się tylko na wybranych i na tym kończę.

Są jeszcze okolice i te warto nieco zeksplorować.

 

  • Zamek Królewski w Sanoku…

Średniowieczna warownia, wzniesiona za panowania króla Kazimierza Wielkiego, w pierwszej połowie XVI wieku została rozbudowana i zmieniona w renesansową rezydencję. Do naszych czasów zachowała się jedynie centralna część zamku.

Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z roku 1150 i została spisana w ruskim Kodeksie Hipackim. Ruski kronikarz wspomina w niej o wyprawie króla Gejzy II na Ruś podczas której zajął grody Sanok i Przemyśl. Obecny zamek położony jest na wzgórzu 317 m n.p.m. nad stromym zboczem od strony wschodniej u podnóża którego przepływała rzeka San, obecnie Potok Płowiecki. Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego.

2 maja 1417 r. w sanockim zamku odbyło się wesele króla Władysława Jagiełły z Elżbietą Granowską, a po śmierci Jagiełły w 1434 r. w zamku zamieszkała Zofia Holszańska, która była jego czwartą i ostatnią żoną.

W ostatnich latach zamek został rozbudowany, zrewitalizowano również wzgórze zamkowe. Dzięki temu dzisiaj jest to jedno z najładniejszych miejsc w Sanoku.

Mieszczące się w murach zamku Muzeum Historyczne posiada najcenniejszą w kraju kolekcję ikon oraz największy zbiór prac wybitnego sanoczanina Zdzisława Beksińskiego.

 

 

  • park etnograficzny Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku…

 

Na obszarze 38 ha prezentowana jest kultura polsko-ukraińskiego pogranicza we wschodniej części polskich Karpat (Bieszczady, Beskid Niski) wraz z pogórzami. Poszczególne grupy etnograficzne (Bojkowie, Łemkowie, Pogórzanie i Dolinianie) posiadają oddzielne sektory ekspozycyjne znakomicie dostosowane do fizjografii terenu.

Łącznie park etnograficzny tworzy przeszło 150 obiektów. Na terenie skansenu znajduje się również sektor poświęcony historii przemysłu naftowego. We wrześniu 2011 r. został oddany do użytku nowy sektor przedstawiający architekturę galicyjskiego rynku małego miasteczka, z przełomu XIX i XX w. Wokół rozległego rynku ustawiono drewniane domy, których wnętrza odtwarzają warsztaty rzemieślników, karczmę, urząd gminy, pocztę itp. Nad zabudową tą góruje smukła wieża strażackiej remizy. W obiektach tych wygospodarowano również przestrzeń wystawową, dydaktyczną i rekreacyjną. Najnowszym obiektem udostępnionym dla zwiedzających jest dwór szlachecki pochodzący ze wsi Święcany. Znajduje się on za sektorem łemkowskim.

 

Park Etnograficzny w Sanoku jest jednym z najpiękniejszych muzeów na wolnym powietrzu w Europie i największym tego typu muzeum w Polsce.

 

  • Zamek Sobień…

Początki warowni strzegącej szlaku wzdłuż doliny Sanu sięgają XIII wieku. Na przełomie XIII i XIV wieku powstał tu murowany zamek. W dokumentach pojawił się po raz pierwszy jako Soban, stanowiąc własność królewską. W roku 1389 zamek został nadany przez Władysława Jagiełłę rycerskiemu rodowi Kmitów.

Zamek Sobień został zniszczony w 1474 roku przez wojska węgierskie, odbudowywany i ponownie niszczony jeszcze kilkukrotnie. Od drugiej połowy XVI w. zamek zmieniał właścicieli (rody szlacheckie). Ostatnimi właścicielami w latach 1803 – 1939 byli Krasiccy z Sienna wraz z  Julią Teresą Wandalin-Mniszech.

 

Z 9 na 10 maja 1946 r. pod wzgórzem Sobienia rozegrała się jedna z większych potyczek partyzanckich po II wojnie światowej. Dowodzony przez kapitana Jarosza pociąg pancerny Panzertriebwagen 16 stoczył bój z połączonymi sotniami Bira, Stacha i Chrina, które zaatakowały posterunki SOK na odcinku Załuż – Olszanica.

 

  • Zagórz ruiny Klasztoru Karmelitów Bosych…

10km od Centrum Sanoka na południowy-wschód, w rodze do Bieszczad miniemy Zagórz, a w nim ruiny Klasztoru Karmelitów Bosych. Monumentalne ruiny XVIII w. późnobarokowego kościoła i klasztoru – warowni ojców karmelitów bosych w Zagórzu,  na wzgórzu Mariemont (345 m n.p.m.) w zakolu rzeki Osławy. Jeden z nielicznych zachowanych klasztorów warownych w Polsce i na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ruiny klasztoru są wpisane do rejestru zabytków nieruchomych.

Prace przy budowie klasztoru trwały równo 30 lat, kamień węgielny pod budowę położono 7 sierpnia 1700 roku, w 1714 wprowadzili się doń zakonnicy, budowę ukończono w 1730 roku.

Według oficjalnej wersji policji austriackiej 26 listopada 1822 roku o godzinie 14:00 podczas sprzeczki przeora z jednym z zakonników doszło do pożaru, który strawił zabudowania karmelu, według innej wersji celowe podpalenie z inicjatywy władz zaborczych. W roku 1831 rząd austriacki zniósł klasztor w Zagórzu, a karmelici zostali przeniesieni do Przeworska oraz Lwowa. Ocalałe z pożaru wyposażenie kościoła – w tym znacznych rozmiarów obrazy – umieszczono w kościele parafialnym w Zagórzu. Przez ponad sto lat klasztor niszczał.

Dwukrotnie w historii – w połowie ubiegłego i na początku obecnego wieku podejmowano nieskuteczne próby odbudowania klasztoru.

Góra z ruinami klasztoru stanowi dominantę miejscowego krajobrazu. Południowa, skalista strona wzgórza zbudowana z żółtego piaskowca prostopadle opada w kierunku rzeki. Skała użytkowana była przez alpinistów do treningów wspinaczki wysokogórskiej. Od wschodu nachylenie wzgórza jest znaczne, za to od północy bardziej łagodne. Swobodny dostęp od strony zachodniej. Zachodnią krawędź wzgórza wyznacza sztuczny wąwóz, którym biegnie linia kolejowa, dawnej Pierwszej Węgiersko-Galicyjskiej Kolei Żelaznej.

Górę Mariemont cechuje specyficzny, ciepły mikroklimat. Występuje tu wiele drzew i krzewów ciepłolubnych, m.in brzost, grab, paklon, tarnina oraz – sztucznie tu wprowadzona – morwa. Znaczne nasłonecznienie wzgórza sprzyja bytowaniu bardzo tu licznych zaskrońców oraz żmij. Ze wzgórza doskonały punkt widokowy na Zagórz, Góry Słonne oraz wschodnią cześć Beskidu Niskiego.

 

 

Zarówno Zamek Sobień, jak i ruiny Klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu są punktami początkowymi dla Małej i Wielkiej Pętli Bieszczadzkiej, o których w oddzielnym opracowaniu…

 

Miejsca noclegowe w okolicy…

Polecanie miejsc noclegowych jest dość ryzykowne, a to głównie ze względu na subiektywne odczucie właściwego standardu i adekwatnej ceny. Nie polecamy miejsc tzw. low cost, chyba, że sami doświadczyliśmy i określenie nie było równoznaczne z low standard.. tak więc na naszej liscie rekomendowanych w okolicy Krosna jest kilka, ceny zaczynają się od 100 zł za dobę.


Dalej w Bieszczady….

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Strona używa plików cookies w celu łatwiejszego funkcjonowania. Przebywając na stronie wyrażasz zgodę na ich używanie.